Etmen: Venturia pirina
İmperfect: Fusicladium pirinum

Venturia pirina – Hastalığın genel görünümü

Nasıl bir hastalıktır ?

Kara leke hastalığı elmada olduğu gibi armutta da etmenleri değişik türlere ait olmakla beraber hastalığın elmada’kine büyük bir benzerliği vardır. Türkiye de hastalığa aynı zamanda sıraca ve uyuz adları da verilmektedir. Bu isimler daha çok armutta ki belirtilerinden dolayı ve onun dallarında oluşan yaralar nedeniyle verilmiştir.

Belirtileri nelerdir ?

Kara leke hastalığı armut ağacının yapraklarında, dallarında meyve ve çiçeklerinde görülür. Yaprak üzerindeki lekeler 1-15 mm büyüklüğünde ve düzensiz dağılmışlardır. Hastalığa çok duyarlı çeşitlerde ise yaprağın alt ve üst yüzeylerinde zeytin yeşili veya koyu kahverengi kadifemsi lekeler meydana gelir. Yaprağın alt yüzeyindeki lekeler genellikle orta damarın her iki tarafına yayılmışlardır. Yaprakların lekeli kısımları hastalık etkisiyle öldüklerinden büyüyüp gelişemezler. Diğer sağlam kısımlar gelişmeye devam ettiği için yaprak yüzeyinde büzülmeler ve parçalanmalar olur. Etmen armutların taç yapraklarının uç kısımlarında kızıl renkte lekeler oluşturur. Hastalık çanak yapraklarına ve çiçek saplarına geçerek oldukça büyük zararlara neden olur. Lekelerin görünüşü aynen yapraktakine benzer.

Armut meyveleri üzerinde lekeler kahverengi veya nefti kadifemsi bir görünüme sahiptirler. Bu şekilde zarar gören kısımlar birbirleriyle birleşerek daha büyük lekeleri oluştururlar. Meyveler küçükken hastalığa yakalanırsa dökülürler. Meyve üzerindeki lekeli kısımlar ölmüş olduklarından büyüyüp gelişemezler. Diğer sağlam kısımlar geliştiğinden meyveler eğri büğrü ve çarpık şekil alırlar. Hastalıklı kısımlar derin çatlaklar oluşturarak meyvelerin yenilmez bir hale gelmesine neden olurlar. Kara leke hastalığına karşı duyarlı armut çeşitlerinin genç dalları üzerindeki lekeler yuvarlak veya oval kabarcıklar şeklinde görülür. Bu kabarcıklar içerisindeki hastalığa neden olan fungusun sporları dalın kabuk kısmını pul pul çatlatarak büyük ve küçük yaralar oluşturur. Bu yaralara halk arasında uyuz veya sıraca denir. Böyle sıracalı dallar suyunu çabuk kaybedeceklerinden beslenemez ve zamanla kururlar. Sonuçta ağaçlar çalılaşır ve verimden düşerler.

Elma kara lekesinden farkı nedir ?

Bu fungusun konidiumları ve ascosporları elmanınkinden biraz farklılık taşır. Bu nedenle ayrı tür olarak ele alınmıştır. Fungus elmanınkinden daha saldırgan, konukçu dokusuna penatrasyonu daha süratlidir. Aynı zamanda V.prina’nın spor verme kapasitesi daha yüksektir. Ayrıca yayılma süreside elmanınkinden daha uzundur. Peritheciumlar elmadakinden biraz daha küçük, siyah noktacıklar halinde, çıplak gözle zor fark edilir. Yaprağın her iki yüzünde yaygın ve seyrek gruplar oluşturulmuş durumdadır. Ascuslar 8 ascospore içerirler; sporlar V. inaequalis’de olduğu gibi bir bölmeyle eşit olmayan iki parçaya ayrılmıştır. Fakat armuttakinde, ascus içindeki sporların büyük hücreleri ascus’un tepesine küçük hücreli dip kısmına bakar. Elmada ise bunun aksi görülür. Çim borusu büyük hücreden oluşur. İlkbaharda spor uçuşu 6-8 hafta sürer ve bunlar primer infeksiyonlara neden olur. İnkubasyon süresi 8-14 gündür.

Dayanıklı çeşitleri var mıdır ?

Armutların da kara leke hastalığına karşı duyarlı ve dayanıklı çeşitleri vardır. Fakat bir armut çeşidinde kara leke hastalığına karşı dayanıklılık daima yalnız söz konusu bölge için geçerlidir. Yoksa genellikle bütün ülke için değildir. Çünkü konukçunun dayanıklılığa etki eden çeşitli faktörler vardır. Kutikula kalınlığı, genç sürgünlerde kök oluşumunun hızı, özsuyunun kimyasal bileşimi, tanen konsantrasyonu, anaç ve kalem özellikleri, gübreleme durumu, fungus ırkları vs konukçuya ait bu özellikler kesin değildir. Diğer taraftan V.prina’nın çok sayıda ırkları vardır.

Hastalıkla Mücadele

Armutlardaki kara leke kontrolünü kültürel önlemler ve ilaçlı savaş olmak üzere iki kısımda toplamak olasıdır.

Kültürel önlemler:

Bir yıl önce yere düşmüş olan ölü yapraklar toplanıp yok edilmeli veya toprak derince sürülerek yaprakların toprak altında kalması sağlanmalıdır. Ayrıca sıracalı sürgün ve dallar budanarak imha edilmelidir.

Kimyasal olarak mücadelesi

Kara leke savaşı, armut ağaçlarının aşağıdaki gelişme dönemlerinde Bordo Bulamacı, hazır bakırlı, kükürtlü veya organik preparatlardan biri ile yapılmalıdır.

İlaçlama zamanı

1.İlaçlama: Çiçek gözleri kabardığı zaman dal sıracası varsa %2’lik bordo bulamacı veya %50 bakır içeren preparatlardan birisi %0,8 dozunda, dal sıracası görülmeyen yerlerde %1lik Bordo Bulamacı ile veya %0,4 dozunda bakırlı preparatlarla yapılır.

2.İlaçlama: Beyaz rozet devresinde, yani çiçekler kısa sapları ile ayrı ayrı görüldüğü anda veya çiçekler açılmadan birkaç gün önce %50 bakır içeren bir preparat %0,4 dozunda veya organik preparatlardan birisi prospektüs dozunda

3.İlaçlama: Çiçek yapraklarını %70-80 oranında dökülünce. Hazır bakırlı ilaçlar %0,4 veya hazır organik praparatlardan biri prospektüs dozunda.

4.ve diğer ilaçlamalar: Üçüncü ilaçlamadan sonra havaların yağış durumu ile ilaçların etki süreleri dikkate alınarak, hazır bakırlı ilaçlar 12-14’er gün, hazır organik preparatlar 10-12 gün ara ile temmuz ortalarına kadar atılmamalıdır. Beşinci ilaçlamadan sonra mevsim kurak geçtiği yıllarda 6.ve 7. İlaçlamalara gerek yoktur.

Yaprakta belirtileri

Meyvede belirtileri

Eşeysiz üremeleri olan Konidiler ve Konidioforlar