Elma İç Kurdu

Cydia pomonella L. (Lepidoptera: Tortricidae)

Nasıl bir zararlıdır ?

Ergin gri renkli, 18-20 mm kanat açıklığında, yaklaşık 10 mm uzunluğunda, her iki kanat ucunda üçgen şeklinde çikolata renginde leke bulunur. Erkeklerde dıştan erkek organlarını örten iki kapakçık ve bu kapakçıklarda genellikle pulcuklar bulunur. Dişilerde ise abdomenin sonunda ve ventralde kenarları ince tüylerle çevrili bir göçük bulunmaktadır .

Yumurta, başlangıçta süt beyazı renginde ve mumumsu görünümde, oval ve 1,0-1,2 mm çapındadır. Yumurta gelişirken ortasında kırmızımsı bir halka görünmekte, açılmadan hemen önce, siyah baş döneminde ise gelişmiş larva yumurtanın içinde açıklıkla izlenebilmektedir (Şekil 4b,c,d). Yumurta açıldıktan sonra kalan kabuğu yassılaşarak güneşte sedef gibi parlar.

Yumurtadan yeni çıkan ilk dönem larvalar ortalama 1.0 mm boyundadır. Bu dönemde iri ve yassı olan baş ile protoraks parlak siyahtır. Gelişmesini tamamlayıp elmayı terk eden olgun larvalar 15-20 mm boyunda beyazımsı pembe görünümlüdür. Olgun larva elips şeklinde ve kirli beyaz renkte koza örerek içinde pupa olmaktadır. Açık kahverengi olan pupa, ortalama 10 mm boyunda ve 2.5-3 mm enindedir.

Elma içkurdu kışı daha ziyade ağaç gövdesinin çatlamış kabukları arasında, kısmen de yere dökülmüş toprakta bulunan kalıntılar arasında, ambalaj ve depolama yerlerinde ördükleri kokonlar içerisinde olgun larva döneminde geçirir. Kışlama döneminde, yararlı türler ve kötü hava koşulları nedeniyle, larvalarda %30-40 dolayında ölüm olabilmektedir. Kışlayan larva, mayıs başlarına doğru pupa olur. İlkbahar ergin çıkışları (birinci döl) genellikle mayısta (bazı yıllar nisan ortalarında) başlar ve temmuz ortalarına kadar devam eder. Bu nedenle, temmuzda birinci ve ikinci dölün erginlerini bir arada görmek mümkündür.

Zararı nasıl olmaktadır ?

İlkbaharda çıkan kelebekler yumurtalarını, daha çok meyve buketlerine yakın olan yapraklara ve az kısmını da genç meyvelere; ikinci döl erginleri ise daha çok meyvelere ve az kısmını da meyveleri çevreleyen yapraklara bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar, daha çok meyvelerin yapraklara veya birbirine temas ettiği yerlerden giriş yapar.

Erginler çıkıştan kısa bir süre sonra yumurta bırakmaya başlar. Ancak, erginlerin çiftleşip yumurta bırakması için alacakaranlık sıcaklığının üst üste iki akşam 15°C’nin üzerinde olması gerekir. Yumurtalar önceleri yapraklara, ince dallara, daha sonra meyvelere tek tek bırakılmakta ve gelişmelerini 90 gün-derece’de tamamlamaktadır. Bir dişi 30-70 yumurta bırakmaktadır.

Yumurta açılışından sonra, ilk dönem larvalar kendilerine hemen girmek için uygun bir meyve arar. İlk larvaların çıkışı ile meyveye giriş arasındaki süre, birçok etkenlere bağlı olmak üzere, genellikle 4-8 saat arasında değişir. Meyveye giriş öncesi larva çok hassas olduğundan; rüzgâr, yağmur veya predatörlerden dolayı yüksek oranda ölüm olabilmektedir. Bu dönem Elma içkurduna karşı mücadele önlemlerinin zamanlamasında çok önemlidir. Zira larvaların meyveye girmeden yok edilmesi gerekmektedir.

Meyve içinde 30-40 gün beslenerek olgunlaşan Elma içkurdu larvası, elmanın çiçek çukurundan veya yan tarafı ile sapa yakın kısımlarından meyveye girer. Larva, meyveye girdikten sonra merkeze doğru tünel açar ve çekirdekler üzerinde beslenir. Bu özellik, Elma içkurdu larvalarını, çekirdekler üzerinde beslenmeyen ve fakat meyve içinde zararlı diğer Tortricid’lerden ayırmaktadır. Ayrıca, olgun larvalar beyazımsı pembe renkte olup, meyve içinde beslenen diğer Tortricid larvalarından daha büyüktür.

larva, ağaç gövdesinin çatlamış kabukları arasında veya toprakta bulunan kalıntılar arasında kokon örmek üzere meyveyi terk eder. Bunlar daha sonra pupa olarak, ya aynı yılın yaz erginleri şeklinde veya pupa olmayıp, diyapoza geçmeleri halinde ise ertesi ilkbaharda, birinci döl erginleri ile birlikte çıkmaktadır.

Ülkemizde Elma içkurdu genellikle 2 döl, bazı yer ve yıllarda 3 döl verebilmektedir.

Elma içkurdu elma ağaçlarının en önemli zararlısıdır. Doğrudan meyve zararlısı olan larvalar, meyveleri delerek galeriler açmakta, etli kısmını ve çekirdek evini yiyerek pislikler bırakmaktadır. Bütün bunların sonucu olarak meyvelerin dökülmesine, ağaçta kalabilen meyvelerin ise nitelik ve niceliklerinin bozulma­sına ve dolayısıyla elmanın piyasadaki değerinin düşmesine neden olmaktadır. Mücadelesi yapılmayan bahçelerdeki zararı %60, hatta %100’e kadar çıkabilmektedir.

Cevizde birinci dölün meyve içinde, ikinci dölün ise daha çok yeşil kabukta beslendiği ve ortalama %18,4 zarar verdiği belirlenmiştir.

Doğal düşmanları

Trichogramma türlerinin, Elma içkurdu yumurtalarını bazı yer ve yılarda % 76 oranında parazitlediği belirlenmiştir. 

Predatörleri

Ayrıca, başta kuşlar olmak üzere, Elma içkurdu’nun pek çok predatörünün bulun­duğu da bilinmektedir. Kuşların (özellikle ağaçkakanların), tuzak bantlara gelen larvaları % 80-95 oranlarında yok ettikleri gözlenmiştir.

Mücadelesi Kültürel Önlemler

Öncelikle elma bahçelerinin Elma içkurdu’nun diğer konukçusu olan armut, ayva ve ceviz gibi meyve ağaçları ile karışık olarak kurulmamasına özen gösterilmelidir. Bunun yanı sıra elma ağaçlarının altına dökülen meyvelerin toplanıp uzaklaştırılması, ambalaj ve depolama yerlerinin elma bahçelerinin kenarlarına kurulmaması ve ağaç gövdelerine haziran başlarında oluklu mukavvadan tuzak bantlar sarılarak, bunlara gelen larvaların haftalık kontrollerle toplanıp, parazitoit çıkışı için kafeslere konulması gerekir.

Biyolojik Mücadele

Yumurta parazitoidi Trichogramma türleri ile Elodia tragica, Trichomma enacotor ve Ascogaster quadridentatus, Elma içkurdu’nun biyolojik mücadelesinde kullanılabilecek önemli faydalılardır. Ancak bu zararlının ekonomik zarar eşiği çok düşük olduğu için, sadece biyolojik mücadele etmenleri ile baskı altında tutmak mümkün olmamaktadır, özellikle, yoğun ve gelişigüzel ilaçlamaların yapıldığı yerlerde yararlıların etkinlikleri çok azalmaktadır.

Yararlı türlerden en iyi şekilde yararlanmak için zararlının doğal düşmanları iyi tanınmalı; etkili olan türler, özellikle yumurta parazitoiti Trichogramma türleri ile larva ve pupa parazitoiti olan A .quadridentatus, E. tragica ve T. enecator, fazla olduğu diğer meyve bahçelerinden toplanarak, bulaştırılmak suretiyle biyolojik mücadelede kullanılmalıdır.

İlaçlama programları, yararlıları özellikle yumurta parazitoitlerini koruyacak biçimde hazırlanmalı, bu amaçla seçici İlaçlara birinci derecede öncelik verilmelidir.

Trichogramma türleri, böcek üretim tesislerinde (insektaryum) veya laboratuvarda kitle halinde üretilerek veya üreten kuruluşlardan satın alınarak, doğal popülasyonu desteklemek içîn bahçelere salınabilir.

Bahçe kenarında doğal düşmanlar için çok yıllık barınak bitkiler (yabani gül ve böğürtlen) ve besin kaynağı (av, polen, nektar) olan nane, yabani havuç ve rezene gibi çiçekli bitkiler korunmalı, eğer mevcut değilse bahçe yakınlarında yetiştirilmesi gereklidir.

Biyolojik düşman türleri aşağıdaki tabloda listelenmiştir.

Biyoteknik Mücadele Kitle halinde tuzakla yakalama

Elma içkurdu’nun orta ve düşük yoğunlukta bulunduğu bahçelerde uygulanabilen bir mücadele yöntemidir. Belirli aralıklarla ve belirli yoğunlukta eşey cezbedid feromon tuzakları yerleştirilerek zararlı kitle halinde yakalanıp popülasyonu azaltılır .

Etkili sıcaklık toplamları 1 Ocaktan itibaren 40-80 gün-derece’yi bulduğu tarihte tuzaklar ağaçlara asılır ve hasat sonuna kadar kitle halinde tuzakla yakalama yapılır.

Kitle halinde tuzakla yakalama yöntemiyle bu zararlıya karşı her ağaca bir adet eşeysel çekici tuzak asılarak uygulanır.

Tuzaklar yerden 1,5-2,0 m yüksekliğe ve açık tarafı hakim rüzgar yönüne gelecek şekilde “Pherocone” tuzaklardan ağaç başına bir adet asılır. Tuzaklar haftada bir kontrol edilip toplanan kelebekler uzaklaştırılmalı, yapışkan tablalar gerektiğinde değiştirilmelidir. Eşeysel çekicî tuzakların kapsülleri sıcaklığa bağlı olarak 4-6 haftada bir değiştirilir.

Aynı bahçede en az iki yıl üst üste uygulanması sonucunda, popülasyon baskı altında tutulabilmektedir.

Çiftleşmeyi engelleme yöntemi:

Bu teknikte dişiler tarafından salgılanan eşey feromonu, yapay olarak sentezlenip yayıcı kullanılarak hedef alana yayılır, böceğin karşı eşeye yönelimi engellenir. Elma içkurdu popülasyonunun izlenmesi için, Pherocon tipi eşeysel çekici tuzaklar 1 Ocak’ tan itibaren etkili sıcaklıklar toplamı 40-80 gün-derece cîvanna ulaştığında (mart sonu-nisan başı) çiçek taç yapraklarının dökülmesinden sonra bahçenin ortalarında bulunan elma ağacının tacının dış kısmına ve yerden 1.5-2 m yükseğe ve hakim rüzgar yönünde 5 hektara 1 adet gelecek şekilde asılır.

Tuzaklardaki feromon kapsülleri 4-5 haftada bir, yapışkan tablalar ise gerektiğinde değiştirilir. Tuzaklar ilk kelebek yakalanıncaya kadar haftada 2-3 kez kontrol edilir.

İlkbaharda tuzaklarda ilk ergin yakalanması ile birlikte çiftleşmeyi engelleme tekniğinin uygulandığı bahçeye hektara 1000 adet gelecek şekilde Isomate C-Plus tipi yayıcılar hemen asılır. Her ağacın dört yönüne birer adet olmak üzere dört, sınırdaki ağaçlara ise sekiz adet olarak, ağaç yüksekliğinin 2/3’ünün üzerine yan dallara asılır. Bu yayıcıların etki süresi 120-140 gün olması nedeniyle sezon boyunca bir kez kullanılabilmektedir. Bu yayıcılar 1000 adet/ha dozunda bahçeye homojen olarak dağıtılmalı ve sınırlarda daha yoğun kullanılmalıdır. Ayrıca yöntemin uygulanacağı alan en az 5 ha büyüklüğünde olmalıdır.

Çiftleşmeyi engelleme yönteminden olumlu sonuçlar alabilmek için;

• Yöntemin kullanılacağı bahçelerde izolasyonun iyi sağlanması, mümkün oldu­ğu kadar geniş alanlarda uygulanması ve sınırlarda daha fazla sayıda yayıcı kullanılması,
• Popülasyonun eşeysel çekici tuzaklarla takip edilmesi, düşük ve orta yoğunluk­taki popülasyonlarda kullanılması,
• Yayıcıların bahçelere ilkbaharda tuzaklarda ilk ergin yakalanması ile birlikte hemen asılması,
• Yöntemin uygulandığı bahçelerde özellikle döllere ait larva çıkışlannda meyve sayımlarının titizlikle yapılması,
• Popülasyonun yüksek olduğu ve uçuş süresinin uzun olduğu yıllarda uygun bir insektisitle kombine edilmesi,
• Kullanılan yayıcıların taze olması gerekmektedir.

Yöntemin spesifik oluşu ve doğal dengeyi koruyucu olması nedeniyle ülkemizde organik tarım üreticileri tarafından kullanılması birinci derecede alternatif bir yöntem olarak görülmektedir.

Eşeysel çekici tuzaklarda ilk erginin yakalanmasıyla birlikte, denemeye alınan ve Elma içkurdu feromonu içeren yayıcılar, elma bahçesine firmasının önerdiği şekilde ağaçlara bağlanır. Uygulama alanına 80-100 m den daha yakın bir ilaçlı elma bahçesi varsa, buradan çiftleşmiş dişi bireylerin göçünü engellemek yani izolasyonu sağlamak gerekir. Bu amaçla, çiftleşmeyi engelleme yönteminin uygulandığı elma bahçesine sınır olan bahçelere de 30 m genişliğinde yayıcılar asılarak bir tampon bölge oluşturulmalıdır. Oluşturulan bu tampon bölgede de tavsiye edilen aynı yayıcı yoğunluğu kullanılır.

Uygulama, elma meyvelerinin hasat edildiği döneme kadar devam eder. Hasat öncesi yapılan değerlendirme sayımında, kurtlu meyve oranı (zarar oranı), çiftleşmeyi engelleme yönteminin uygulandığı elma bahçesinde ortalama %5-6 ve altında ise, yöntem tek başına yeterli ve başarılı olarak kabul edilmelidir.

Kimyasal Mücadele

Elma içkurdu mücadelesinde hedef, her döle ait larva çıkışı süresince ağaçları ilaçlı bulundurarak, yumurtadan çıkan larvaları meyve içine girmeden önce öldürmektir. Ancak, bu mücadelede üründe %2’ye kadar zarar göz ardı edilebilir. Bu nedenle, zararlının popülasyon seviyelerinin bilinmesi ayrı bir önem taşır. Döllere ait ilk ilaçlama zamanlarını sağlıklı bir şekilde saptamada ve yoğunluğun tespit edilmesinde aşağıda verilen tahmin ve uyarıdaki yöntemler kullanılmaktadır.

Bu yöntemlere göre ilaçlamaya karar verdikten sonra birinci döle karşı 2, ikinci döle karşı 1 olmak üzere toplam 3 ilaçlama yapılmakta ve genellikle bu uygulama yeterli olmaktadır.

Elma içkurdu (C.pomonella) mücadelesinin yönetimi

Elma içkurdu mücadelesinde, döllere ait ilk ilaçlama zamanlarının sağlıklı bir şekilde saptanması ve yoğunluğunun belirlenmesinde aşağıda verilen tahmin ve uyarı sistemi uygulanmaktadır.

Elma içkurdunun ilaçlama zamanının belirlenmesi Etkili sıcaklık toplamlarının kullanılması

Bütün böceklerde olduğu gibi Elma içkurdu’da belirli bir sıcaklığın üzerinde gelişmeye başlar ki bu sıcaklığa gelişme eşiği denir. Günlük etkili sıcaklık aşağıdaki formüle göre hesaplanır:

Etkili Sıcaklık (günderece) = [(Maksimum°C + Minimum°C):2]-10

Bu amaçla En yüksek (maximum) ve En düşük (minumum) sıcaklık değerleri, istasyon bahçesine kurulmuş olan meteoroloji istasyonundan alınır. 1 Ocak’ tan itibaren günlük etkili sıcaklıkların toplamı 250 gün dereceyi kelebek yakalandık­tan itibaren 150 gün dereceyi buldu­ğunda birinci döl larva çıkışı, 800 gündereceyi bulduğunda ise ikinci döl larva çıkışı teorik olarak beklenmelidir

Yumur­talar bırakıldıktan sonra 90 gündereceye ulaşıldığında teorik olarak larva çıkışı olacağı kabul edilmektedir.

Eşeysel çekici tuzakların kullanılması

Eşeysel çekici tuzaklar 1 Ocak’tan itibaren etkili sıcaklık toplamı ılıman bölge­lerde 40, soğuk bölgelerde 80 gün-dereceye ulaştığında, her bahçeye birbirinden 30-35 m mesafede olmak üzere, her 100 ağaca bir tuzak gelecek şekilde, kelebekler çıkmadan önce en az 2 tuzak asılır. Tuzaklar ağaç tacının dış kısmına ve güney yönüne, yerden 1,5-2 m yükseğe asılır. Tuzaklar ilk kelebek yakalanıncaya kadar haftada 2-3 kez, ilk kelebek yakalandıktan sonra haftada bir kontrol edilir.

îlk kelebek çıkışından itibaren yaklaşık 150 gündereceye ulaşıldığında ilk larvanın çıktığına karar verilir. Ayrıca ilk kelebek yakalandıktan sonra alacakaranlık sıcaklığı üst üste iki gün 15°C’yi geçtikten sonra ilk yumurtanın bırakıldığı kabul edilerek, bundan 90 günderece sonra yumurtaların açılması beklenir.

Hasat zamanına kadar tuzaklar bahçede bırakılır. Tuzak kapsülü 6 haftada bir yenilenir. Yapışkan tabla ise kirlendikçe değiştirilir.

Kültür kutularında ergin çıkışı ve yumurtanın izlenmesi

Elma içkurdu’nun ergin çıkışının belirlenmesi amacıyla, bahçelerden gelişmesini tamamlayan larvaların toplanması gerekmektedir. Larvalar tuzak bant yöntemiyle toplanır. Bu amaçla, haziran ayının ilk haftasında 100 ağaçlık bir bahçede 40 ağacın gövdesine yerden 50 cm yüksekliğe 2,5-3 cm eninde şerit halinde oluklu mukavvalar iki kat halinde sarılır. Elde edilen larva veya pupalar kültür kutularına alınır. Mevsim sonunda elde edilen olgun larvalar kültür kutularında kışı geçirdikten sonra, pupa dönemini izleyen ilkbaharda nisan ortalarından itibaren ilk kelebek çıkışına kadar hergün, daha sonra haftada iki gün kontrol edilerek ergin çıkışları izlenir.

Kültür kutularında ergin çıkışının başlamasından itibaren 3 gün süre ile her gün çıkan kelebekler cam tüplere alınarak, ağaçların güney yönlerinde seçilmiş uygun birer dala geçirilmiş şifon dal kafeslere gruplar halinde salınır. Yeterli sayıda yumurta bırakıldığı belirlendikten sonra dal kafesi çıkartılır ve dal işaretlenir. Yapraklar ve sürgün üzerine bırakılmış yumurtalar işaretlendikten sonra yumurtaların embriyo gelişmesi izlenir. Yumurtalarda kırmızı halka görüldüğünde, ilaçlama hazırlıklarını yapmaları için üreticiler uyarılır ve ilk larva çıkışı olduğunda ise ilaçlama yaptırılır.

Elma içkurdu ilaçlaması için gerekli popülasyon yoğunluğunun belirlenmesi

Eşeysel çekici tuzaklardan yararlanma

Çalışmaların yapıldığı bahçelerin her 100 ağacına bir tuzak gelecek şekilde kelebekler çıkmadan önce usulüne göre asılır. Tuzaklar haftada bir kontrol edilerek yakalanan kelebekler sayıldıktan sonra yapışkan tabla üzerinden alınır. Tuzak kontrollerinde, tuzak başına ilkbaharda iki hafta üst üste toplam 6 kelebek veya birinci döl ilk larva çıkışına kadar toplam 10 kelebek; yaz dölleri için ise haftada üç kelebek yakalanması halinde bu bahçede ilaçlama için gereken yoğunluğun olduğu kabul edilerek, ilaçlama gerekir.

Tuzak bant yöntemi

Larvalar meyveleri terketmeden önce 100 ağaçlık bahçede 40 ağacın gövdesine tuzak bant sarılır. Yazdöllerinin ilaçlama zamanları, bu bantlar ağaç gövdelerinden çıkarılarak içerisindeki larvalar sayılarak belirlenir. Bahçedeki ağaçlarda ortalama 40 kuşakta toplam 5 adet larva + pupa+ pupa gömleği bulunması ilaçlamayı gerektirmektedir. Aynı şekilde kışlaklarda diyapoza girmiş 35 larva bulunması halinde bir sonraki yılda birinci döle karşı ilaçlama gerekmektedir.

Yoğunluğun meyvelerdeki zarara göre belirlenmesi

Bahçelerdeki ağaçlar üzerindeki meyveler koparılmadan gözle kontrol edilerek meyvelerde larva girişleri aranır. Bahçede tesadüfen seçilen en az 20 ağaçta 25 ‘er meyve olmak üzere toplam 500 meyve, koparılmadan gözle kontrol edilerek meyvelerde % 2 giriş saptandığında o bahçede ilaçlama için gerekli yoğunluğun olduğuna karar verilerek ilaçlama yapılır.

Zararlı hakkında tanımlayıcı fotoğraflar aşağıda verilmiştir. Fotoğraflar: Clemson University, Colorado State University , Eugene E. Nelson, Todd M. Gilligan and Marc E. Epstein, Mark Dreiling, Australia entomology museum, Todd Gilligan,  şahısları ve kuruluşlar tarından izin alınalarak yayınlanmıştır. İzinsiz çoğaltılamaz , yayınlanamaz, herhangi bir yerde kullanılamaz.