Patates Tozlu Uyuz Hastalığı (Spongospora subterranea)

 Patates Tozlu Uyuz Hastalığı

Spongospora subterranea isimli etmenin neden olduğu bu hastalık daha çok yağmurlu bölgelerdeki ağır topraklarda görülür. İlk olarak Gümüşhane de tespit edilmiş 1980 yıllarında yapılan survey de Türkiye’nin tüm ekim alanlarında bulunduğu bu arada Ödemiş Bozdağ yöresinde yoğunluk kazandığı belirlenmiştir. Hastalığın verim üzerine etkisi fazla değildir. Yumrunun görünüşünü bozduğundan pazar değerini azaltır ya da tamamen ortadan kaldırır. Böyle yumruların satılma şanslarının az olması üreticinin bunları tohumluk olarak ayırmasına neden olur. Bunun sonucunda da hastalık sürekli olarak artışını sürdürür.

Hastalığın Belirtileri:

Hastalık genç küçük yumrular da 2-4 mm büyüklüğünde yuvarlak açık kahverenginde lekelerle kendisini belli eder. Bu lekeler yumru üzerinde dağınık, toplu veya belirli bir sıraya göre dizilmiş olarak yer alırlar. Lekelerin çevresinde açık renkli bir zar bulunur ve enine kesit aldığında lekelerin bulunduğu dokunun jelâtinimsi bir kıvam aldığı görülür. Bir süre sonra siğil (gal, püstül) görünüşü alırlar. Bu siğillerin üst kısmı kendiliğinden yırtılır ve içlerindeki kahverengi spor kitleleri serbest kalır. Bu siğiller 6 mm büyüklüğüne erişebilir ve yumruya kanserli bir görünüş kazandırırlar. Bu yara yerleri diğer patojenler içinde giriş kapısıdır. Bu siğiller stolon, kök ve sapta görülebilir. Büyüklükleri toplu iğne başından fasulye tohumuna kadar değişir. Etmen esas olarak patatesi hastalandırır. Bazen domateslerde de görülür. Konukçu dizisine diğer Solanceae familyası üyeleride girer. Patates çeşitleri etmene farklı dayanıklılık gösterirler. Tam dayanıklılık yoktur.

Nasıl bir fungusdur ?

Etmen orjine göre farklı virülenslik gösterirse de fizyolojik ırklara sahip olmadığı sanılır. Etmen bir obligat parazittir. Püstüllerin içindeki istirahat sporları bir araya gelerek 19-38 m büyüklüğünde süngerimsi yapıda spor toplulukları oluşturabilirler. İstirahat sporları zoospor verecek şekilde çimlenirler. Çimlenme konukçu kök salgılarınca teşvik edilir. Zoosporlar iki kamçılıdır. Zoosporlar ya hemen penetrasyon yapar ya da kamçısını atarak uygun koşulları beklerler. Bitkiye giriş kılcal köklerden, yumrulardaki lentisel veya yaralardan, direk olarak epidermisten olur. Etmen bir plasmodium oluşturur. Plasmodium çok çekirdeklidir. Konukçu hücrenin parçalanmasını teşvik eder. Bunun sonucu siğiller oluşur. Sporlar toprakta yıllarca canlı kalabilirler. Çimlenme ve enfeksiyon için yüksek toprak nemine, 15 ⁰C’nin altındaki sıcaklığa ihtiyaç duyarlar. Bu sebeple hastalık kumlu killi topraklarda nadiren görülür iken ağır su tutan topraklarda çok görülür. Etmen aynı zamanda Potato mop-top virüsüne de vektörlük eder.

Mücadele

Bulaşık alanlarda iklim ve toprak şartlarına bağlı olarak 3 ila 10 yıl arası rotasyon uygulanmalı,

Hastalık görülen bölgelerden tohumluk patates alınmamalı,

Toprağı drene ederek su tutmasını önlemeli,

Dayanıklı çeşit kullanılmalı,

Hasta yumru hayvanlara yedirilmemelidir. Çünkü istirahat sporları sindirim sisteminden zarar görmeden geçer ve çiftlik gübresi ile tarlalara ulaşır.

Tohum inokulumunu azaltmak için tohumluk yumrular formaldehitle hazırlanan solüsyona daldırılmalı

Kükürt uygulaması iyi sonuç vermektedir. Ancak bu uygulama patatesin gelişimini olumsuz yönde etkileyecek düzeyde olmamalıdır.