Domateste bakteriyel benek hastalığı (Pseudomonas syringae pv. tomato)

Hastalık hakkında genel bilgi:

Domateste Bakteriyel benek hastalığı 1929 yılında Winsconsin’de ve 1930 yılında Florida’ da görülmesine rağmen bu durum yeni bir hastalık olarak sunulmamıştı (diğer bakteri hastalıklara çok benzediğinden). Fakat 1931 yılında Florida’ da yapılan çalışmalar neticesinde yeni bir hastalık olduğu rapor edilmiştir. O zamandan bu yana hastalık Kuzey Amerika, Avrupa, Asya ve Avustralya’da görülmüştür.

1970’lerin sonlarından itibaren bakteriyel benek oldukça geniş bir alanda ekonomik olarak önem kazanmıştır. Hastalık 1978’den bu yana Georgia ve güneydeki bitki ve bitki materyali nakliye endüstrisini tehdit eder vaziyettedir. Bu nedenle sertifikasyon için başvuran 400 bitki ve bitki materyali nakliyecisinin başvurusu reddedilmiştir. Hastalık üretim alanlarında, ürün miktarında azalmalara neden olmamasına karşılık meyvelerdeki nokta şeklindeki lekeler ürünün kalitesi ve pazar değerini düşürmüştür. Hastalık Ontario’ da 1978’ den 1979’ a kadar serada yetiştirilip nakli yapılacak ürünlerde %35’ e varan kayba neden olmuştur. Üretim alanlarında yapılan testlere göre meyvelerin %70’e kadar varan bir oranı sezon başında erken enfekte olmuş ve gerekli mücadelenin yapılmadığı durumlarda etkilenmiştir.

Düşük sıcaklık ve yüksek nem hastalığı teşvik eder. Meyve lekeleri meyvenin pazar değerini düşürür. Hastalık ülkemizde bulunmaktadır. Yaprakçıklar üzerindeki lekeler yuvarlak, koyu kahverengi veya siyah, erken dönemde görülmemekle birlikte daha sonra lekeler etrafında sarı renkli hale görülür. Etmen aerobik, gram (-), fleurosan bir Pseudomonastır. King-B besiyerinde difruze (yayılabilen) yeşil renkte pigment oluşturur. Tohumla taşınmaktadır. Yağmur sıçraması veya aletlerle dağılabilmektedir.

Belirtileri nelerdir ?

Bitkideki en hassas bölgeler olgunlaşmamış yeşil dokulardır. En tipik belirtiler meyvelerde görülür. Noktalar küçük, siyah renkli, yüzeysel ve genellikle 0,15 cm. çapında olup meyvelerin farklı bölgelerinde görülürler. En geniş çaplı noktalar oldukça küçük ve olgunlaşmamış meyvelerde görülür. Daha az olarak görülen diğer karakteristik belirtiler ise yapraklarda, gövdede, petiollerde, pedisellerde ve sepallerde gelişir.

Yapraklarda oluşan noktalar yuvarlak, koyu kahverengiden siyaha kadar değişen tonda olup halesizdir. Bu noktalar sık sık birleşerek bütün haline gelir ve yapraklarda yırtılmalara neden olur. Yapraklardaki lekeler 1-3 cm çapında açık sarı bir hale ile çevrilir. Gövde ve petiollerdeki  noktalar bazen oval şekilli olabilir.

Nasıl bir etmendir ?

Bakteriyel benek patojeni Pseudomonas syringae pv. tomato olarak isimlendirilmiştir. Patojenin üç önemli özelliği vardır. Bunlar:

-Fluoresan pigment oluşturma yeteneğindedir.

-Negatif oksidaz reaksiyonunu meydana getirir.

-Domates bitkisinde patojendir.

Domateste hastalığa neden olan diğer üç Pseudomonas türü ise P. viridiflava, P. cichori ve P. syringae’ dir.

Bakterinin hayat devri nasıl olmaktadır ?

Patojen toprakla, hastalıklı bitki artıklarıyla ve tohumlarla birlikte mevsimden mevsime taşınabilir. Toprak içinde hayatta kalma süreleri coğrafik koşullara göre değişiklik arz eder. A.B.D.’nin kuzey bölgelerindeki arazilerde patojen en az bir yıl yaşayabilir.

California gibi soğuk sahil bölgelerinde patojen her yerde bulunur, yetiştirilen ürünlerin ve yabancı otların yaprakları ve köklerinden izole edilebilir. Hatta domates tarımı yapılmayan topraklarda yetiştirilen bitkilerden de izole edilebilir. Patojen tohum kaynaklı olabilir. İsrail’de yapılan bir araştırmada patojenin kuru tohum üzerinde 20 yıl kadar canlı kaldığı tespit edilmiştir.

Enfeksiyon yaralanmalar neticesinde meydana gelir. Yaprak tüyleri ve meyvelerde oluşan yaralardan giriş yapan etmenin oluşturduğu hastalık belirtileri rüzgar, su, bitkilerin birbirleriyle teması ve kültürel işlemlerden dolayı doğal yollara meydana gelen mekanik yaralanmaları andırır.

Bakteri ölü domates kabuklarında kuru hava şartlarında en az 14 gün yaşayabilir. Uzun mesafelere hastalığın yayılmasında esas ve en önemli vasıta hastalıkla bulaşık tohumdur. Kısa mesafelere hastalığın yayılması ise makine, işçiler, nakil, hasat, kuvvetli rüzgarlar, yağmurlar ve sulama yoluyla olur. Yaprak neminin olmadığı dönemlerde bile patojenin yaprağa nüfuzu 17^oC’ de artar. Genç yapraklar yaşlı yapraklara göre daha hassastır. Ayrıca hastalıktan olgun meyveler etkilenmemesine karşın sadece genç meyveler enfekte olurlar. En iyi nemli bölgelerde ve 20-25^oC de gelişir.

Kontrolü nasıl olmaktadır ?

Hastalığın primer olarak bulaşması, hastalıksız tohum kullanımı, tohumların hastalıklı diğer nesnelerden uzak tutulması ve birbirini izleyen periyotlar boyunca domates tarımı yapılan alanlardan ekim yapmaktan kaçınmak suretiyle önlenebilir.

Hastalığın görüldüğü alanlara bir yıl domates ekiminin yapılmaması sonucunda hastalığın bulaşması ve şiddeti oldukça azalır. Geliştirilmiş bir biyolojik çalışmayla topraktaki bakteri varlığı ve inokulum yoğunluğunun tespiti mümkün olabildiğinden, ekim yapılacak bulaşık olmayan temiz alanların tespitinde etkinlik sağlanabilir.

Hastalığın sekonder yayılımını engellemek için bitkilerin yaralanmamasına dikkat edilmeli ve bitkiler nemli iken o alanda çalışılmamalıdır. Sulama günün erken saatlerinde yapılmalıdır.

Bitki ve bitki materyallerinin nakledildiği vasıtalardaki yataklarda düzenli olarak koruyucu spreyler kullanılmalıdır. Nakil vasıtalarındaki yataklarda 200 ppm dozundaki Streptomycine sulphate’ in literatürde etkili olduğu bilinmesine rağmen, üretim alanlarında kullanılamaz.

Bakırlı preparatlar hastalık şiddetinin azalmasına yardımcı olur ve hem nakil vasıtalarındaki yataklarda hem de üretim alanlarında kullanılabilir. Bu spreyler haftalık olarak 12,5 ila 17^oC sıcak ve çiğ olduğunda kullanılmalıdır.

Nakil vasıtalarındaki yataklarda Streptomycine sulphate daha etkili olasına rağmen tekrar tekrar kullanılması sonucunda patojenlerde bu antibiyotiğe karşı direnç şekillenebilir. Hastalığa toleranslı çeşitler mevcuttur.