Domateste Solgunluk Hastalığı (Fusarium oxysporum f.sp. lycopersici)

Şükrü Kaynaş

Şube: Eumycota

Alt şube: Deuteromycotina

Sınıf: Hyphomycetes

Takım: Hyphales

Etmen: Fusarium oxysporum f.sp. lycopersici

Nasıl bir hastalıktır ?

Domates yetiştiriciliği yapılan her yerde görülen en önemli hastalıklardan biridir. Tropik ve suptropik iklim koşullarında, kumlu topraklarda daha fazla zararlıdır. Fide devresindeki simptomlar solgunluklar ve ölümler şeklindedir. Genellikle yaşlı bitkilerde simptomlar oluşturur; yaprak damarlarının açılması, bitkilerin bodurlaşması, alt yaprakların sararması, adventif kök oluşumu, yaprak ve dalların solması ve yaprak kenarlarında nekroz oluşumu görülür. Şiddetli infeksiyonlarda fungus bitki üzerinde açık pembe renkte misel ve konidilerden oluşan bir tabaka oluşturur.

Yayılışı; fide harcı, toprağın uçuşması (bazen çok uzun mesafelerde özellikle topraksız kültürlerde) su, tarımsal alet ve makinalar, bitkisel artıklar ve kırkayak gibi böcekler tarafından taşınabilmektedir.

Etmen köklerde de simptomlar (belirtiler) meydana getirir. Hastalık simptomu gösteren bitkilerin toprak yüzeyine yakın bir yerinden gövdeden alınan enine kesitte, iletim demetinde kahverengi bir halka görülür. Fungus 3 çeşit aseksuel spor oluşturur. Sık rastlanan mikrokonidiler 1–2 bölmelidir. Makrokonidiler 3–5 bölmeli ve uçları yay şeklinde hafif kıvrıktır. Klamidiosporlar 1–2 bölmeli, kalın duvarlı ve yuvarlaktır. Fungus toprakta misel ve spor formunda özellikle de klamidiospor olarak kışlar. Sulama suyu ve toprak işleme aletleriyle yakın, infekteli bitki veya toprakla uzun mesafelere taşınır. Giriş yerleri kılcal kökler ve yaralardır. Bu fungus sıcak aylarda daha tehlikeli olup gelişmesi için optimum sıcaklık 28 C dir.

Mücadelesi

Kültürel Önlemler

Dayanıklı çeşit yetiştirilmesi
Sulama ve toprak işleme aletlerinin temizliğine özen gösterilmesi
Temiz tohum kullanılması
Ekim nöbeti uygulanması
Bitkileri, topraktan infekte eden bir hastalık etmeni olması nedeniyle bulaşık topraklar sıcak su buharı ile sterilize edilmeli
Toprak buharla sterilizasyon yanında kimyasal fumigantlar yardımıyla sterilize edilebilir.
Örtü altı yetiştiriciliğinde sonradan bulaşmayı önlemek için toprağın tamamen örtülmesi önerilmektedir.
Fidelikte dezenfekte edilmemiş çiftlik gübresi kullanılmamalıdır.
Toprağa aşırı fosfor veya magnezyum uygulamasından kaçınılmalıdır.
Kireç uygulaması fusarium solgunluğunun etkisini azaltmaktadır.

Not: Bu hastalıkla savaşım için en uygun yol genetik çözümdür yani Hastalığın 0 nolu ırkına dayanıklı çok sayıda ve 2 nolu ırkına da sayılar giderek artan dayanıklı çeşitler vardır. Bu çeşitler kullanılarak hastalığa yakalanma olasılığı düşüktür.