Patateste Siğil Hastalığı (Synchytrium endobioticum)

Patateste Siğil Hastalığı

Kısa Tarihçesi

Synchytrium endobioticum’un neden olduğu hastalık 12. Yüzyıldan beri bilinmektedir. Hastalık ilk olarak Güney Amerikanın And Dağları bölgesinde görülmüş, buradan 1880’li yıllarda Avrupaya giriş yapmıştır. Avrupa ülkelerinde hastalığın yavaş ancak sürekli bir yayılma gösterdiği ve patates ekiminde önde gelen bölgeleri tehdit eder duruma geldiği tespit edilmiştir. Bu günkü modern patates yetiştirme tekniğinde hastalığın verim üzerine etkisi sınırlıdır. Türkiye de hastalığın varlığı ilk olarak 2000’li yılların başında Giresun, Ordu(Aybastı), Niğde ve Nevşehir illeri patates ekiliş alanlarında tespit edilmiştir. Hastalığın ilk defa görüldüğü bu illerden Niğde ve Nevşehir patates ekiliş alanların da 2-3 yıl gibi bir süre içerisinde hastalık hızlı bir şekilde yayılarak 25 000 dekar arazinin bu hastalıkla bulaşık olduğu belirlenmiştir. Bunun üzerine Tarım Bakanlığı hastalığın bu yörede yayılmasını durdurmak için yaklaşık 200 000 ( ikiyüz bin) dekar arazide Patates ve diğer yumrulu bitki ekimini yasaklayarak karantina işlemlerini başlatmıştır.

Belirtileri nasıldır ?

Belirtileri bir tarlada yer yer ortaya çıkmakta ve genellikle bir bitkinin birkaç yumrusu hastalanmaktadır. Bu yumrularda hafif bir gelişme geriliği gösterir. Ancak çok bulaşık ve yoğun patates tarımı yapılan alanlarda yumru gelişimi tamamen durmaktadır. Hastalık Avrupa ülkelerindeki yetiştiriciler açısından asıl önemi hastalık görülen alanların iç karantina uyarınca üretime kapatılmaları ve ürünün sınırlı kullanılmasında yatmaktadır. Tipik belirtisi yumrular, stolonlar ve sürgün diplerinde ortaya çıkan kanser görünüşlü fındık veya ceviz büyüklüğündeki urlardır. Bu urlar yumruda çoğunlukla bir gözden başlar sonunda karnabahar görünümünü alırlar. Urların görünümü önce fildişi sonra ortası koyu kahverengindedir. Antosiyanca zengin patateste bu renk mavimsi-kırmızımsı olabilir. Bu urlar hipertorofiye uğramış parankima hücrelerinden oluşur ve peridermleri yoktur.

Bazen bitkinin toprağa yakın sürgün kısmında yeşil renkli urlar görülür çok nadir olarak yaprakta da kendini etli kalınlaşmalar şeklinde gösteren ve yaprak dökümüne yol açan belirtiler ortaya çıkabilir. Bitkinin kök sistemi hastalıktan etkilenmez. Yaprak ve saptaki urlar dayanıklı olmayıp hızla çürürken buna rağmen yumrular üzerindeki urlar hasattan zarar görmezler. Urlar depolanmış yumrularda kururlar. Bunun için tohumluk seçiminde gözden kaçabilir. Su tutan toprakta urlar hasattan önce siyahımsı görünüşlü bir kitleye dönüşürler ve bu nedenle üründe hastalık varlığı tespit etmek zorlaşır. Fungusun konukçu dizisi içinde kültür patatesi yanında yabani patates türleri, domates ve Solanaceae familyasına ait yabancı otlar bulunur.

Patates çeşitlerinin etmene karşı farklı reaksiyon gösterdiği tespit edilmiştir. Buna paralel etmenin pek çok fizyolojik ırkına rastlanmıştır. Avrupa da şimdiye kadar pek çok ırkı tespit edilmiştir. Etmene karşı dayanıklılık poligen dominant olarak idare edilir. Bütün önemli ırklara karşı dayanıklı patates hibritleri elde edilmiştir. Örneğin bir Alman çeşidi olan Judika dört önemli ırka (1, 2, 6, 8) dayanıklıdır.

Nasıl bir fungustur ?

Fungus misel oluşturmaz onun yerine tüp biçiminde çok çekirdekli konukçu hücrelerinin içinde parazitik yaşayan bir thallus oluşturur. Bu thallus üreme sırasında tümüyle zoosporangiuma dönüşür. Zoosporangium içinde oluşan zoosporlar oval veya küremsi ve tek kamçılıdır. Yüzme süresi 20 ^oC’nin üzerinde çok kısa 15 ^oC yalnız bir saat yüzerler. Enfeksiyon yalnızca genç epidermis hücrelerinden oluşur. Kamçısını atan zoospor konukçu hücre çeperinin delerek hücre içine yerleşir ve 12-14 gün içinde 4-5 adet zoosporangium içeren bir sorus oluşturur. Duyarlı bitkilerde enfekte olmuş epidermis hücrelerinde hacim artışı olur. Komşu hücreler rozet şeklinde bir hücre kompleksi oluştururlar.

Enfekte olmuş hücreler öldüğünde ve komşu hücreler tarafından bastırılıp dışarıya doğru itildiklerinden zoosporangiumlar çatlarlar ve zoospor serbest kalır. Bunlar komşu hücreleri enfekte eder. Bu olay birkaç kez tekrarlanır sonunda rozet şeklinde kompleks yapı gittikçe büyür. Bu büyüklük enfeksiyon şartlarına ve konukçu hücrenin duyarlılığına göre değişir. İstirahat sporları bitki dokusunun parçalanmasıyla serbest kalır ve toprakta en az 6 en çok 15 yıl canlı kalabilirler. Bunların çimlenmeleri bitki kök salgıları, organik gübreler, bol oksijen içeriğine sahip toprak ve birbirini izleyen nem ve kuraklık tarafında teşvik edilir. Hastalık yaz aylarında max. ortalama sıcaklık 18 ^oC, yağış miktarı 700-800 mm olan bölgelerin iyi işlenen topraklarında çok görülür.

Primer enfeksiyonlar için optimum 15^oC, maksimum 25^oC, minimum 11^oC pH’sı 3,9 – 8,3 arasında değişen tüm toprak türlerinde hastalık gelişir.

Hastalığın yakın mesafelere yayılması;

• Toprak işleme alet ve makinalarına yapışan toprak parçalarıyla
• Tarladaki hayvan hareketleriyle
• Su ile ( Sulama suları, sel suları)
• Rüzgâr erozyonu ile toprağın bir yerden başka bir yere taşınmasıyla olur.

Uzak Mesafelere taşınması ise;

• Bulaşık yumrularla
• Bulaşık bölgelerden toprak işlemesinde kullanılan alet ve makinalar üzerindeki toprak kalıntıları bakımından iyice temizlenip, dezenfekte edilmeden başka uzak mesafelere götürülerek toprak işlemesinde kullanılması
• Bulaşık bölgelede yetiştirilen diğer üretim materyallerinin toprak kalıntılarıyla beraber başka yerlere nakledilmesiyle
• Bulaşık bölgelerden temin edilen hayvan gübreleriyle taşınır.

Mücadele

1. Temiz alanlara hastalığın girmesini önlemeye yönelik iç karantina tedbirlerine uyulmalı,
2. Yoğun bulaşık alanlarda patates ekiminden uzun süre vazgeçilmeli,
3. Dayanıklı çeşit kullanılmalı,(Almanya orjinli Desiree, Maja, Nicola, Gelde)
4. Methyl bromid ile toprak ilaçlaması yapmak (Bu uygulama hastalık ocağını yok etmek amacıyla yapılabilir. Ancak Dünya’da Methyl bromid uygulaması pek çok alanda yasaklanmış veya kısıtlanmıştır. (Ülkemizde de methyl bromidin pek çok alanda kullanımı yasaklanmıştır.).
5. Bazı durumlarda Dinoseb uygulaması enfeksiyonu azaltır.

Hastalık hakkında tanımlayıcı fotoğraflar