Armillaria Kök Çürüklüğü (Armillaria mellea)

Türkçe ismi: Armillaria Kök Çürüklüğü – Bal Mantarı

Uluslararası isimleri:

English: honey fungus, root rot, Armillaria Root Disease
French: armillaire couleur de miel , blanc des racines , pourridié agaric , pourridié des racines 
German: Hallimasch , honiggelber Hallimasch , Wurzelfäule 
Italian: chiodino , famigliuola buona 
Spanish: podredumbre de la raíz 

Bilimsel ismi: Armillaria mellea

Taksonomisi:

Kingdom: Fungi 
       Phylum: Basidiomycota 
              Class: Agaricomycotina 
                    Subclass: Agaricomycetes 
                          Order: Agaricales 
                                Family: Physalacriaceae 
                                      Genus: Armillaria 
                                             Species: Armillaria mellea 

Nasıl bir mantardır ?

Hastalık etmeni şapkalı bir fungustur. Buna halk arasında “Bal Mantarı”da denilmektedir. Şapkalarını sonbaharın ilk yağmurlarından sonra oluşturur. Hasta ağaçların köklerinde veya ölü ağaçlar, odunlar üzerinde salkım şeklinde oluşan sarımsı kahverengi olan ve aşağıya doğru siyahlaşan şapkalar 5-15 cm çapındadır. Bu şapkalar misellerden oluşan rizomorfların ucunda meydana gelir.

Rizomorflar kalın, silindir şeklinde koyu renkli misel uzantılarıdır. Uç kısımları renksiz ve akışkan madde ile çevrili olan rizomorfların dışı koyu, içi beyazdır. Şapkanın altında bulunan lamellerde olgunlaşan basidiosporlar 8-9 x 5-6 mikron boyutundadırlar. Fungus hem toprakta, hem de odun dokusunda yaşar, ölü ağaçlarda ve toprakta kalan kök parçalarında uzun süre yaşamını sürdürür. Nemli yerlerde iyi gelişme olanağı bulur.

Nasıl hastalandırmaktadır ?

Orman ve meyve ağaçlarının köklerinde çürüklük yaparak ağaçların ölümüne neden olur. Hastalığa yakalanan ağaçlarda sürgün oluşumu azalır, yapraklar sararır ve dökülür, sürgün ve dallar ölmeye ve kurumaya başlar, nihayet ağaçlar tamamen kururlar. Bu belirtilerin oluşumu ve ağaçların ölümü 4 yılık süreyi gerektirir, ancak şiddetli enfeksiyon koşullarında bu süre 1-2 yıldır. Hastalığa yakalanmış ağaçların kökleri incelendiğinde ikinci köklerden başlayarak kök boğazına kadar kabuk dokusu ile odun dokusu arasında beyaz fungal tabakanın oluştuğu görülür.

Hastalığın başlangıcında odun dokusu açık kahverengidir, daha sonra sarımtrak veya süngerimsi yapıya dönüşür. Ağaçların yaşamlarının kısalması, ağacın verim yaşında ölümüne neden olduğu için ekonomik açıdan önemlidir. Toprağı iyi seçilmemiş bahçe kuruluşu ve kültürel işleri tekniğine uygun yapılmamış bahçelerde etmen kolay gelişebilmektedir. Bu fungusun entansif tarım yapılan bahçelerdeki ağaçları çok az hastalandırdığı bilinmektedir. Yaygın olarak görüldüğü meyve ağaçları elma, armut, şeftali, kira, vişne, kayısı, dut, nar, asma, zeytin, kestane ve ceviz orman ağaçları ise meşe ve iğne yapraklılardır.

Mücadelesi

Kültürel önlemler 

Savaşımda kültürel önlemler ağırlık kazanmaktadır. Kültürel önlemlerin eksiksin yerine getirilmesi savaşımda başarı oranını artırmaktadır. Uygulanması gereken kültürel önlemler aşağıdaki gibidir:

• Kuruyan ağaçlar bahçeden en ince kökleri de dahil sökülerek imha edilmeli ve açılan çukurlarda kireç söndürülmelidir. Bu şekilde ağaç sökülen alanlara 2-3 yıl herhengi bir meyve fidanı dikilmemelidir.
• Hastalık bahçenin belli kesimlerinde görülüyorsa, rizomorfların sağlam ağaçlara ulaşmaması için hastalığın görüldüğü yerler 60 cm derinlik ve 30 cm genişliğindeki hendeklerle izole edilmelidir.
• Çevre bahçelerde hastalığın bulunması durumunda, sel sularının getireceği hastalıklı kök parçacıklarının girişini önlemek için hendekler açılmalıdır.
• Ağaçlar sağlam ve dayanıklı yetiştirilmelidir. Bunun için fidanlar derin dikilmemeli, aşırı sulanmamalı ve köklerin yaralanmamasına dikkat edilmelidir.
• Sonbaharın ilk yağmurlarından sonra oluşan fungusun şapkaları ve oluştukları yerdeki kökleri yok edilmelidir.
• Ormanların açılmasıyla elde edilen araziye hemen meyve bahçesi kurulmamalı toprak 2-3 yıl boş bırakılmalıdır.

Kimyasal olarak mücadelesi

Yüksek oranda başarılı olmamakla beraber, hastalığın görülmediği ağaçların korunması ve yeni başlamış ağaçların birkaç yıl daha yaşamasını sağlaması açısından önemlidir. İlaçlı uygulamalar genellikle hastalık görüldüğünde yapılır. İlaçlamalarda fırça ve kova kullanılmakta ve ağaçların kökleri iyice sulanmaktadır. Hastalığın gelişimine göre uygulanan kimyasal savaşım şekli aşağıda belirtilmektedir:

• Hastalık yeni başlamış ise; hasta kökler kesilip, hasta kısımlar kesildikten sonra bu yerlere %5’lik Bordo Bulamacı, %2’lik Göztaşı veya %5’lik Karaboya ilaçlarından biri fırça ile sürülür, ilaç kuruduktan sonra üzeri aşı macunu veya 750 gr ardıç katranı+250 gr Göztaşı karışımı ile kapatılır.
• Kökler tamamen hasta ise, ince köklere kadar sökülerek kendi çukurunda yakılır, yerine sönmemiş kireç veya %2’lik Formalin dökülerek kapatılır.
• Hastalığın görüldüğü bahçelerdeki sağlam ağaçları korumak için sonbaharda veya ilkbaharda ağaçların taç iz düşümleri %5’lik Karaboya ya da %2’lik Göztaşı ile m²’ye 10 litre su ile sulanmalıdır.