Pamuk Pas Hastalığı (Puccinia cacabata)

Pamukta pas hastalığına neden olan üç farklı etmen vardır. Bunlar;

 1- Puccinia cacabata: Güney-Batı pamuk pası

 2- Puccinia shedonnardi: Pamuk pası

 3-Phakospora gossypii: Tropikal pamuk pası

Burada sadece bir pas hastalığı (Puccinia cacabata) hakkında bilgi verilecektir. Puccinia cacabata’nın sinonimi Puccinia stakmani’dir. Makrosiklik (hayat devri iki konukçuda geçer.) bir pas türüdür. Spermagonial ve esidial evreleri pamuk ve pamuğun yabancı türlerinde, üredial ve telial evreleri Bouteloua isminde bir çayır bitkisinde geçirmektedir. Buna göre pamuk etmenin ara konukçusu dur. Çünkü etmenin telial evresi pamuktan başka bir bitkide geçmektedir.

Belirtileri nelerdir ?

Hastalığın ilk belirtileri, inokulasyondan 4-6 gün sonra açık yeşil lekeler şeklinde görülür. Bu lekeleri takiben parlak sarı spermagonial püstüller oluşur. Püstüller bitkinin toprak üstü organlarının herhangi birinde görülebildiği gibi daha çok genellikle yaprağın üst tarafında bol miktarda görülür. Püstüller boyutsal olarak gelişirken aynı zamanda yaprağın alt yüzüne doğru yapışkan sarı sıvı sızıntısı olur. Spermagonia oluşumunun 10. gününden itibaren yaprağın alt epidermisinden fincan şeklinde esidyumlar çıkar. Epidermisten çıkan çıkıntılar yuvarlak bir demet halini alır. Esidyumlar sarı, portakal sarısı renginde 0,2-2mm çapındadırlar. Gün geçtikçe aecidial demetlerin rengi solarak parlak sarı renk alırken bu arada spermagonialar siyah-kahverengi olur. Enfeksiyon şiddetli olduğunda yapraklarda kıvrılma ve dökülmeler meydana gelir.

Pas ile birlikte Alternaria görüldüğünde yapraklardaki lekeli kısımlar dökülür ve saçmanın açmış olduğu deliğe benzer delikler yapraklarda görülür. Puccinia cacabata’nın esidyumlardan yayılan esiyosporlar pamuk bitkisini tekrardan enfekte edemezler. Fakat Bouteloua’nın değişik türlerini enfekte ederler. Bouteloua bitkisinin yapraklarında enfeksiyodan 12-14 gün sonra kahverengimsi uredial püstüller oluşur. Üredial püstüller içerisinde oluşan ürediosporlar koşullar uygun olduğunda Bouteloular da sekonder enfeksiyonları gerçekleştirerek hastalığın yayılmasını sağlarlar. Daha sonra uredial püstüllerin yerinde telial püstüller oluşur. Bu püstüller içerisinde oluşan iki hücreli telisporlar uygun koşullarda çimlenir ve her bir teliospor hücresinden dört adet basidiospor oluşur ve bu basidiosporlar havayla taşınarak pamukta yeni enfeksiyonları başlatırlar.

Mücadele

Günümüzde dayanıklı çeşitler bu hastalığa karşı dayanıklıdırlar. Mücadele gerekmez…