Şeker Pancarı Fungal Kök Çürüklüğü Hastalıkları

Şeker Pancarı Fungal Kök Çürüklüğü Hastalıkları       

1-Aphanomyces kök çürüklüğü = Aphanomyces cochlioides     

2-Phoma kök çürüklüğü = Pleospora betae  (Syn:Phoma betae)

3–Phymahotrichum kök çürüklüğü = Phymatotrichopsis omnivora (Syn:Phymatotrichum omnivorum)

4-Phytophthora kök çürüklüğü =  Phytophthora drechsleri , Phytophthora megasperma

5-Pythium kök çürüklüğü = Pythium aphanidermatum

6-Rhizoctonia kök ve baş çürüklüğü = Rhizoctonia solani

7-Rhizopus kök çürüklüğü = Rhizopus stolonifer

 8-Sclerotium kök çürüklüğü = Athelia rolfsii (Syn:Sclerotium rolfsii)

9-Mor çürüklük = Helicobasidium brebissonii (Syn:Rhizoctonia crocorum)

10-Fusarium sarılıkları = Fusarium oxysporum f.sp.  betae

Yukarıda sıralanan hastalıklar dünyanın değişik ülkelerinde şeker pancarında kök çürüklüğü veya baş çürüklüğüne neden olan hastalıklar olarak tespit edilmiş olup, bu hastalıkların bazıları ülkemizde görülür ve bazen koşullar uygun olduğunda önemli zararlar yaparlar. Burada öncelikli olarak ülkemizde görülenler ile diğer bazıları açıklanacaktır. Bu hastalıklardan ilki ülkemiz şeker pancarı ekim alanlarında da önemli zararlar yapan Sclerotium beyaz çürüklük hastalığıdır.

Sclerotium Beyaz Çürüklüğü  

Etmen: Athelia rolfsii (Syn:Sclerotium rolfsii)

Sclerotium rolfsii etmeninin neden olduğu beyaz çürüklük öncelikle dünyamızın yağışlı ve sıcak iklim bölgelerindeki sulanan ekim alanlarında önem taşır. Bu hastalık ülkemizde Adapazarı (Adapazarı merkez), Susurluk (Manyas ve Mustafa Kemal Paşa), Çarşamba (Çarşamba merkez), Amasya (Erbaa, Taşova), Alpullu (Keşan ve Alpullu merkez) ve Turhal (Niksar) şeker fabrikalarımızın pancar ekim alanlarında, doğal drenajı yetersiz topraklardaki tarlalarda aşırı sulamalardan sonra veya yağışlı yıllarda salgınlar yapar ve hastalık şiddetine bağlı olarak, pancarın kök veriminde % 30 ‘a kadar varan kayıplara neden olur. Hastalık, gelişmesini ve yayılmasını pancar silolarında da sürdürür ve sağlıklı pancarları çürüterek silo kayıplarını yükseltir.

Hastalığı oluşturan faktörler nelerdir ?

Köklerde beyaz çürüklüğe yol açan toprak kökenli fungus Sclerotium rolfsii Sacc.(perfect dönem: Athelia rolfsii) daha çok başka nedenlerle zayıf düşmüş bitkilerde görülür. Enfeksiyon çoğu kez oldukça erken yaz ortasına doğru veya sulamalarda başlar ve özelikle doğal drenajı yetersiz veya çok ıslak dolayısıyla su ve hava düzeni bozuk topraklardaki tarlalarda gerçekleşir.

Belirtileri nelerdir ?

Tarladaki hastalık belirtileri yaprakların geri dönüşümsüz solarak, peyderpey kuruması ve toplu bitki ölümleri şeklindedir.  Köklerin yüzeyi, fungus miselinin kuyruk ucundan başa doğru oluşturduğu beyaz renkli sık bir küf tabakası ile kaplanır. Bitkilerin kökleri ilerleyen beyaz renkli küf tabakası ile birlikte, aşağıdan yukarıya doğru turşulaşmaya benzer bir şekilde çürür. Çürüme, kökün boyun kısmına ulaştığında yaprakları soluk kuruyan bitkiler ölür.

Beyaz renkli misel tabakasının üzerinde fungusun beyaz, gri, sarı veya açık kahverengi 1-2 mm çapında küre şeklindeki sclerotium adı verilen propagüller bulunur. Çok dayanıklı organlar olan sclerotiumlar, fungusun çoğalıp yayılmasını ve toprakta yaşamını uzun yıllar sürdürebilmesini sağlar.

Mücadele

Hastalığın mücadelesinde yalnızca kültürel önlemlere başvurulur. Bunlar, hastalığın sık görüldüğü yerlerde;

Pancar aynı tarlaya 3–4 yılda bir ekilmeli,

Münavebede hububat (buğday, arpa, mısır ve çeltik) ayçiçeği, baklagil (yonca) ve kabak gibi toleranslı bitkilere ağırlık verilmeli veya soğanlı ve yumrulu bitkiler (soğan, patates v.b) daha az ekilmeli,

Sulamalarda su tarlaya ölçülü verilmeli veya aşırı sulamadan kaçınılmalı,

Aşırı azotlu gübreleme yapılmamalı,

Sonbaharda derin sürüm yapılmalı ve dipkazan çekilmeli,

Tarla drenajı düzeltilmeli,

Çürük pancarlar siloya alınmayıp, doğrudan fabrikaya gönderilmelidir.

Şeker Pancarı Yaş Çürüklüğü

Etmenler: Pythium aphanidermatum, Phytophthora drechsleri, Phymatotrichopsis omnivora, Phytophthora megasperma

Yaş çürüklük genel olarak yazları yarı kurak, sıcak iklim bölgelerindeki ekim alanlarında özellikle doğal drenajı yetersiz tarlalarda çok aşırı sulama yapıldığında çıkan bir hastalık olup, normal yetiştirme şartlarında çok ender görülür. Bu hastalık ülkemizde çoğu kez ağır bünyeli topraklarda uygulanan çok aşırı sulamalarda veya sulamalardan sonra beklenmedik yüksek bir yağış alındığında ortaya çıkar. Hastalık tarlaların çok su alan çukur kısımlarında Haziran- Temmuz aylarında ortaya çıkar.

Hastalığı oluşturan faktörler nelerdir ?

Yaş çürüklüğe, toprakta yaşayan değişik funguslar özellikle Phytophthora megasperma, Phymatotrichopsis omnivora, Phytophthora drechsleri ve Pythium aphanidermatum yol açmaktadır. Bu funguslar aşırı ıslak ve sıcak toprak şartlarında çok hızlı bir gelişme gösterir. Hastalanan pancarlar birkaç gün gibi kısa bir zamanda çürüyerek ölür. Tarladaki hastalık belirtileri yaprakların çoğu kez geri dönüşümsüz solarak, peyderpey kuruması ve teksel veya toplu bitki ölümleri şeklindedir.

Belirtileri nelerdir ?

Köklerde kuyruk ucundan başlayan ve ender olarak başa kadar ulaşan sütümsü camımsı beyazlıkta akışkan yaş bir çürüme görülür. Kuyruğun ve kökün çürüyen kısımları, çok çabuk kabuğunu kaybeder ve kendiliğinden parçalanıp dağılarak, sütümsü beyazlıkta salyamsı akışkan bir maddeye dönüşür. Bu beyaz madde, kök topraktan çıkarıldığında havada hızla kararır, önce gri- kahverengi, sonra siyah bir renk alır. Kuyruktaki yaş çürüklüğün, bakteriyel kuyruk çürüklüğünden önemli farkı budur.

Çürüyen dokular, Phytophthora türlerinde gri- kahverengi renkli olup, sağlıklı dokulardan koyu kahverengi-siyah renkli belirgin bir kenarla ayrılır. Pythium da ise, çürüyen dokular tekdüze olarak koyu kahverengi- siyah renklidir.

Bazen birkaç bitki, uygun ortam bulup iyileşir. Kökleri çoğu kez disk şeklini alan bu bitkiler yeni yan kökler salarak yaşamlarını sürdürür, ancak hasatta beklenen verim gerçekleşmez.

Mücadele

Hastalıkla yalnızca kültürel ön tedbirler alınarak mücadele edilir. Bunlar:

-Tarla drenajının düzeltilmesi

-Sağlıklı toprak yapısının korunması ve alt toprakta yapı sıkışıklıklarına (Pulluk tabanına) yol açılmaması

-Sonbaharda tarlalara derin sürüm ve dipkazan uygulaması ile toprağın derin gevşetilmesi

-Sulamalarda suyun tarlaya ölçülü verilmesi veya aşırı sulamaya kaçılmaması

-Mümkünse, günün sıcak saatlerinde, 11.00-16.00 arasında sulamalara ara verilmesi

Mor Çürüklük  

Etmen: Helicobasidium brebissonii (Syn:Rhizoctonia crocorum)

Hastalığa yağışlı ve sıcak iklim bölgelerindeki pancar ekim alanlarında, doğal drenajı yetersiz, kumlu tınlı alkali topraklarda ıslak şartlarda rastlanır. Bu hastalık ülkemizde Alpullu (Ergene Ovası/Pehlivanköy), Susurluk (Karacabey), Eskişehir (Merkez),Turhal ve Uşak şeker fabrikalarımızın ekim alanlarında zaman zaman çoğu kez doğal drenajı yetersiz (altta yapı sıkışıklıkları bulunan) veya çok ıslak (taban suyu yüksek), dolayısıyla su ve hava düzeni bozuk topraklardaki tarlalarda rastlanır. Zararlar, erken enfeksiyonlarda önem taşır. Ayrıca fungus, gelişmesini ve yayılmasını pancar silolarında da sürdürür ve sağlıklı pancarları çürüterek silo kayıplarını yükseltir.

Hastalık ne zaman görülür ?

Hastalık, genel olarak çok geç bir dönemde, yaz sonuna doğru veya ilk kez hasatta (Eylül ve Ekim aylarında) ortaya çıkar ve tarlalarda ender olarak bitki ölümlerine yol açar. Fungus daha çok köklerin dış yüzeyinde zarar yapar ve iç dokulara çok az girer. Bitkilerin kök büyümesi ve gelişmesi, yalnızca erken enfeksiyonlarda önemli ölçüde yavaşlar. Bu nedenle pancarın kök verimindeki düşüşler çoğu kez önemsiz olup; şeker varlığı en çok 1–2 polar şeker değeri kadar azalır.

Köklerde mor çürüklüğe yol açan toprak fungusu Rhizoctonia crocorum (Perfect devre=Helicobasidium purpureum) ıslak ve sıcak toprak şartlarında çok iyi gelişir. Ancak hastalık bitkiler arasında veya tarlanın tamamına çok yavaş yayılır ve çoğu kez yalnızca yer yer, 30–40 kadar hasta bitkinin topluca bir arada bulunduğu küçük adacıklarda seyreder.

Belirtileri nelerdir ?

Hastalığın belirtisi bitkilerde yaprakların dönüşümlü olarak solması şeklindedir. Tarlalardaki hastalık adacıklarında, özellikle kurak dönemlerde bitkilerin yapraklarında erken solma eğilimi görülür.

Köklerin yüzeyinde çoğu kez kuyruk ucundan başa doğru yayılarak ilerleyen ve önce kırmızımsı renkte, sonra mora dönüşen değişik büyüklükte lekeler bulunur. Lekelerin üzeri, fungusun sık keçemsi ince misel tabakası ile kaplı olup alt kısımlarında ise yaş bir çürüme göze çarpar. Çürüme çoğu kez kökün iç dokularına çok yavaş yayılır ve en çok 1–2 mm kalınlığında bir et derinliğine kadar işler. Bazen zayıflık bakterilerinin sekonder bir enfeksiyonu da söz konusu olduğunda, hastalık çok ağır seyreder ve kökün tamamı çürür.

Mor renkli misel tabakasının üzerinde 0,2–0,5 mm çapında bilye şeklinde, mor, koyu mor veya siyah renkli çok sayıda küçük noktalar vardır. Bunlar fungusun sklerotlarıdır. Toprakta en çok 7 yıl canlı kalabilen sklerotlar çok dayanıklı organlar olup fungusun çoğalıp yayılmasını ve yaşamını uzun yıllar sürdürmesini sağlar.

Mücadele

-Hastalıkla yalnızca kültürel yollardan mücadele edebilmektedir. Bunlar:

-Münavebede hastalığa hassas bitki türlerinin, örneğin yonca, korunga, baklagiller, ayçiçeği veya patates, havuç gibi yumrulu bitkilerin daha az veya uzun yıl aralıkları ile ekilmesi,

-Sulamalarda suyun tarlaya ölçülü verilmesi veya aşırı sulamaya kaçılmaması,

-Sonbaharda derin sürüm yapılması ve tarlaya dipkazan çekilmesi,

-Tarla drenajının düzeltilmesi,

-Hastalıklı pancarların siloya alınmayıp, doğrudan fabrikaya gönderilmesi gibi uygulamaları kapsar.

Fungal Silo Çürüklükleri  

Çeşitli funguslar, söküm, baş kesimi, yükleme, taşıma, boşaltma ve temizleme sırasında donlardan oluşan yara ve çatlaklardan köklerin iç dokularına girerek pancar silolarında çürüme ve kızışmalara yol açarlar. Elverişsiz silolama şartlarında uzun süre bekleyen pancarların baş kısmında ve üzerindeki yaralarda, öncelikle değişik fungus türlerine ait, değişik renklerde sık misel tabakalarına rastlanır. Silolarda çürüklük yapan önemli fungal organizma türleri aşağıda sıralanmıştır.

Silolarda çürümeye, ayrıca alınan hastalıklı (Athelia rolfsii, Rhizoctonia crocorum ve Erwinia bussei’ye yakanlanmış) pancarlar da neden olur. Konya yöresindeki silolarda 2004- 2006 yılları arasında yapılan bir çalışmada 9’u tür, 4’ü genus düzeyinde olmak üzere toplam 13 fungal organizma tespit edilmiştir. Bu fungal organizmalara ait toplam 349 izolatın % 83.67’ sini Penicillium ve Fusarium izolatlarının oluşturduğu, bunların dışındaki % 16.33 lük oranı ise Alternaria, Pythium, Rhizopus, Rhizoctonia solani, Botryotinia fuckeliana ve Endomyces geotrichum’a ait izolatlar oluşturmuştur. Aynı araştırma kapsamında yaralanan, düzgün baş kesimi yapılmayan ve çamurlu olarak siloya alınan pancarlarda çürümenin daha yüksek olduğu saptanmış olup, pancarların silolarda kalma süreleri uzadıkça çürümelerin daha da arttığı bulunmuştur. Yapılan bu çalışma sonucu silolarda pancar çürümelerini önlemek veya en düşük düzeye düşürmek için aşağıda sıralanan hususlara dikkat edilmelidir.

Alınabilecek önlemler nelerdir ?

-Şeker pancarının silolarda fungal enfeksiyona karşı hassasiyetini artırabilecek uygulamalara, yetiştirme döneminde yer verilmemelidir. Özelliklede kök dokusunun gevşek oluşumunu teşvik edebilecek uygulamalardan (gübreleme v.b.) kaçınılmalıdır.

-Silo zemini su tutmayacak şekilde hafif meyilli olmalı ve sert zemin olmalıdır. Uygun silo tipi seçilmelidir.

-Şeker pancarı hasat olgunluğuna gelmeden hasat edilmemelidir.

-Hasat edilmiş şeker pancarı uzun zaman güneş ve rüzgar etkisinde bırakılmamalı, pörsümesine fırsat verilmemelidir.

-Hasat esnasında, nakliye veya pancarın silolanması sırasında köklerin yaralanmamasına dikkat edilmelidir. Silolardaki fungal kaynaklı enfeksiyonların artışından sorumlu olan en önemli faktörün yaralanma olduğu unutulmamalıdır.

-Hasat esnasında karşılaşılan hasta veya çürümüş pancarlar ayıklanarak, sağlam pancar kökleriyle beraber silolanmamalıdır.

-Silolara çamurlu, bitki yaprak ve kalıntıları ile yoğun şekilde bulaşık pancarlar alınmamalıdır.

-Pancar baş kesimlerine dikkat edilerek, ne derin ne de çok yüksek kesilmelidir.

-Silolar dondan korunmalıdır.

-Soğuktan zarar görmüş olan şeker pancarı kökleri siloda bekletilmeyip, en kısa zamanda fabrikaya gönderilmelidir.

Thanatephorus Kök Çürüklüğü             

Etmen: Thanatephorus cucumeris (Syn: Rhizoctonia solani)

Etmeni bir toprak mantarı olan bu hastalık nedeniyle tarlada yer yer boşluklar oluşur. Etkilenen bitkiler solar ve daha sonra yapraklar tamamen kurur. Köklerde kahverengi bir çürüme oluşur  ve bunun sonunda da kökler kısmen veya tamamen zarar görür.

Mantar, toprakta canlılığım sclerotia formunda devam etti­rir. Bu organlardan gelişen miseller kökte çürümelere neden olur ve bunun sonu­cunda da bitki tamamen tahrip olur. Hastalık belirtileri erken dönemde görülmeye başlar. Toprak yapısının iyi olmaması, toprakta su göllenmesi ve yüksek sıcaklık gibi faktörler hastalığın hızla ilerlemesine ortam hazırlar.

Hastalık, Kuzey Amerika’da ve Avrupa’da görülmektedir. Tarlada bir kaç noktada görülmesine rağmen enfekte olan bitkiler tamamen zarar görürler. Sclerotia toprakta uzun süre kalır ve aynı tarlada tekrar pancar ekildiğinde hastalık tekrarlanır ve yayılır.

Kemer Kök Çürüklüğü             

Etmen: Actinomyces sp.

Pancar kökünün üst bölge­sinde geniş bir bant şeklinde kahverengimsi bir doku ortaya çıkar ve bu doku üzerinde derinliği az veya çok olan dikey çatlaklar oluşur. Hastalığın ileri döneminde, hastalanan doku bölgesi aşağıya doğru yayılır. Çatlaklar kökün içine doğru daha fazla derinleşir ve kökü tamamen etkileyebilir. Hastalık tarlada bir kaç bitkide görülür.

Hastalık etmeni genellikle Actinomyces spp. mantarlarıdır (A.albus, A.intermedius, A.nigricans) ve aniden ortaya çıkar. Su oturmuş veya sıkıştırılmış topraklar mantarın gelişmesini teşvik eder.

Hastalık her yerde görülebilmesine rağmen ciddi enfeksiyonları nadir görülmektedir.

Pleospora Kök Çürüklüğü             

Etmen: Pleospora betae

Bu mantar yeni çıkan fide­lerde ve yapraklarda zarar yaptığı gibi, aynı zamanda köklerde de zarar yapar. Şeker pancarı kökünün üst kısımlarında, fazla derin olmayan siyah ve çatlamış kuru çürüklükler görülür. Aynı zararlar tohumluk pan­carda da görülmektedir.

Mantar daha ziyade, bor eksikliği ve Fusarium nedeniyle bitkinin zarar gör­mesinden sonra ortaya çıkar. Rengi pembeden kırmızıya kadar değişir ve hastalanan köklerin üzerinde görülür.

Bu hastalık, şeker pancarı tarımı yapılan tüm bölgelerde görülür, fakat bor yetersizliği ile birleşmediği sürece, verim kaybı nadiren olur