Patates Mildiyösü (Phytophthora infestans)

Patates Mildiyösü (Phytophthora infestans) hastalığının tasviri

Patates Mildiyösü (Phytophthora infestans)

Phytophthora infestans isimli fungusun neden olduğu Patates Mildiyösü hastalığı dünyanın bazı bölgeleri için en önemli hastalıktır. Bol yağış alan bölgelerde etmenin her zaman epidemi yapma şansına sahip olması hastalığın öneminin devam etmesini sağlar. Bu gün için dahi epidemileri önlemek mümkün değildir. Kuzey Avrupa’nın serin nemli bölgelerinde hastalık her zaman çıkar ve % 8-10 arasında verim kaybına neden olur. İngiltere’de yağışlı havalarda %16, kurak yıllarda %2 oranında bulunmuştur. Epidemi yapan yıllarda  %70’e varan ürün kaybına neden olur. Hastalık Avrupa da 1840’lı yıllarından beri bilinir. Ülkemizde hastalık daha çok Karadeniz bölgesinde yaygındır. Bolu, Ordu, Trabzon, Gümüşhane, Rize ve Artvin illerinde hastalık her yıl görülebilir. Patates tarımının yapıldığı Doğu ve İç Anadolu bölgesindeki illerin bahar ve yaz aylarında yağış alan kesimlerinde hastalığının görülme ihtimali yüksektir.

Belirtileri nasıl olmaktadır ?

Hastalık belirtileri başlangıçta alt yapraklarda yaprakların kenarlarında olmak üzere küçük sarımsı veya koyu yeşil lekeler şeklinde kendini gösterir. Ilık ve yağmurlu havalarda bu lekeler büyür ve birleşirler ve tüm yaprağı kaplarlar. Yaprak koyu kahverengimsi görünüm alır. Yaprağın henüz ölmemiş alt yüzeyinde fungusun beyaz grimsi misel örtüsü görülür. Bu örtü dokunun kuruması ile ortadan kalkar. Belirtiler bitkinin üst yapraklarına da hızla geçerler. Nemli havaların devam etmesi ile tüm yapraklar dökülür ve bitkinin gövde kısmı çıplak kalır. Tüm tarlayı etkiler. Bu tarlalar uzaktan koyu renkli ve ölen bitkilerin kalıntılarıyla dikkati çeker. Hastalık tarlalarda pis bir koku oluşturur.

Yağışlı havaların kalkması ile yapraktaki lekeler gelişemez ve hastalığın tarladaki gelişimi durur. Eğer yağışlı hava tekrardan başlarsa yapraktaki lekeler tekrardan gelişmeye başlar. Yumrudaki belirtisi ise; yumrulara hastalık yapraktan bulaşır. Yumru üzerinde çeşitli büyüklükte hafifçe çökük grimsi-mavi lekeler ortaya çıkar. Bu lekeler altında doku kısmı yumrunun ortasına kadar devam etmek üzere kahverengileşir. Hasta doku ile sağlam doku arasında kesin bir ayırıcı çizgi bulunmamaktadır. Hasta bitkiler hasat edilip depolandıklarında sekonder saprofitlerin etkisiyle yumuşayıp çürürler. Eğer yumrulardaki belirtiler az ise kahverengileşme doku içerisinde yavaş bir şekilde ilerleyebilir.

Fungusun (mantarın) konukçuları nelerdir ? Kışlaması nasıl olmaktadır ?

Etmenin konukçuları patates, domates ve patlıcandır. Fungusun ırk oluşturma yeteneği çok fazladır. Irk oluşumunda mutasyonlar, heterokaryosis ve paraseksüel üreme rol oynar. Patates türlerindeki dayanıklılık genlerine göre birçok fizyolojik ırk tespit edilmiştir. Bu ırklar gen anahtarına göre 1-2-3-4,1-2,1-3 vb. numaralar alırlar. Fungusun kışlaması konukçu bitki varlığı ile mümkündür. Phytophthora infestans saprofitik yaşama yeteneğine sahiptir. Toprakta çok önemli bir inokulum kaynağı olarak görülmez. Etmenin tarlada kalan yumrular içinde misel halinde kışlaması mümkündür. Bunun için hastalığın esas inokulum kaynağı yumrudur.

Fungusun neme ihtiyacı yüksektir. Sporangium ve sporangiofor oluşumu için uygun sıcaklık yanında % 91 oranında orantılı hava nemi veya yaprakların ıslak kalma süresi en az 10 saat olması gerekir. Zoospor çıkışı serbest su filmi içinde mümkündür. Çimlenme ve penetrasyon için yaprağın 4 saat ıslak kalması gerekir.

Patates mildiyösünün epidemi yapabilmesi aşağıdaki şartlarla doğrudan ilişkilidir.

• Tarladaki enfeksiyon ocakların sayısı
• Patates ekim alanının büyüklüğü
• Çeşitlerin duyarlılığı
• Mikro ve makro iklim şartları

Patates mildiyösü yaşam döngüsü nasıldır ?

Epidemi başladıktan sonra bitkinin toprak üstü aksamının kuruyup ölmesi için 15-40 gün geçer. Bitki dokusunun penetrasyonu çimlenen sporangiosporlarla olur. Penetrasyon hifi dokuya girdikten sonra interselüler olarak yayılır hücrelere emeç göndererek beslenir. Enfeksiyon yaprağın hem alt hem de üst yüzeyinde olabilir ve optimal şartlarda 2 saat içinde tamamlanır. Stomalar gece geç saatte açıldıklarından sporangioforlar dışarı çıkarlar. Hasta dokuda hücreler turgorlarını kaybederler, klorofil parçalanır ve hücreler kahverengi bir renk alır. Ölü dokuda fungusun yaşamı sona erer. Yumruların enfeksiyonu toprakta vejetasyon süresince olur. Yapraktan yağmurla yıkanıp toprağa düşen sporangiumlar çimlenerek zoospor ve sporangiosporlar genç yumrunun epidemisinden daha yaşlı yumruların ise henüz kapanmamış lentisellerinden veya kordonlarında depo parankimasına girerler. Yüzeye yakın yumruların enfeksiyonu için 5 mm lik yağış daha derindekiler içinse 25 mm lik yağış gerekir. Depolanan yumrularda fungusun veya saprofitlerin etkisiyle yumuşak çürüklük görülür. Depo sıcaklığı 4 ⁰C civarında olursa yeni enfeksiyonlar oluşmaz.

Patates mildiyösü yaşam döngüsü

Kültürel Mücadelesi nasıl olmalıdır ?

• Sağlıklı yumru kullanılmalı
• Potansiyel inokulum kaynakları ( kendi gelen bitki ve bitki artıkları) imha edilmeli
• İyi bir kök boğazı doldurması yapılarak hastalığın yumruya geçişi engellenmeli,
• Depolamadan önce hastalıklı yumrular ayıklanarak depoda yumru çürüklüğü önlenmeli,
• Depo şartları hastalığın gelişmesine imkân vermeyecek şekilde düzenlenmeli,
• Yaprakların daha çabuk kurumasını sağlamak için dikim sıralarını hâkim rüzgârlar yönünde yapılmalı,
• Aşırı azot gübrelemesinden kaçınılmalı,
• Dayanıklı çeşitler kullanılmalıdır.

Biyolojik olarak mücadelesi var mıdır ?

Şu an için patates mildiyö hastalığına spesifik biyolojik bir ilaç yoktur. Ama araştırmaları devam etmektedir. Araştırmacılar Trichoderma türleri ile denemeler yapmaya devam etmektedir. Bazı araştırmacıların dediğine göre bu hastalığa karşı “Bacillus subtilis” mücadelede etkin olduğunu söylemektedir.

Kimyasal mücadele

Bugün erken uyarı sistemi uygulanan ülkelerde hastalığa karşı etkin ve ekonomik bir mücadele programı uygulanabilmektedir. Bu sistemde; orantılı hava nemi, hava sıcaklığı ve yaprakların ıslak kalma süreleri tespit edilerek etmenin epidemi yapma şansı önceden tahmin edilmektedir. Bunun yanında dikim zamanı, tarladaki enfeksiyon ocaklarının sayısı ve çeşit duyarlılığı da göz önünde bulundurulmaktadır. Bazı “%53.8 Bakır Hidroksit” içerikli preparatlar organik tarımda kullanabilir sertifikası ile ruhsatlı bir şekilde satılmaktadır. 

Hastalığın başlangıç evresinden ileri seviyesine kadar belirtileri

Hastalığın şiddetli görüldüğü patates tarlası 

Patates yumrularındaki belirtisi 

Hastalığın en son evresi aşağıdaki fotoğraf gibidir